اعلام خبر حذف 26 مقاله ارائه شده توسط پژوهشگران ایرانی از سوی انتشارات الزویر بدلیل "داوری جعلی"، بهانه ای برای گفتگو با دکتر مهدی سجادی فر، معاون آموزشی و تحصیلات تکمیلی دانشگاه علم و فرهنگ، و معاون پژوهشی اسبق مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور بود.

سجادی فر گفت: زمانی که ارتقاء اساتید بطور جدی به کسب امتیازهای پژوهشی و تولید مقاله گره خورد، باید انتظار بداخلاقی علمی را می داشتیم. بنا به دلایلی از جمله رشد علمی کشور، الزاماتی در آیین نامه ارتقاء اساتید ایجاد شد و بدیهی است که بخش ارائه مقاله، یکی از بخش های مهم برای کسب امتیاز پژوهشی جهت ارتقاء اساتید در نظر گرفته شد.

معاون پژوهشی اسبق مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور بیان داشت: روند شکل گیری مقاله، یک فرآیند و پروسه نسبتا طولانی است. پرسشی در ذهن پژوهشگر شکل می گیرد؛ برای پاسخ دادن به این پرسش، مراحل جمع آوری اطلاعات، آزمون و نظریه پردازی طی شده و در نهایت، کار به یک نتیجه قابل انتشار ختم می شود. این پروسه، زمان بر و نیازمند دقت است، با جزئیات سروکار دارد، و به هیچ وجه نمی توان به صورت انبوه آن را انجام داد.

سجادی فر خاطر نشان کرد: از یک سو برای تولید مقاله با چنین درجه اعتبار، امتیاز گذاشتیم، اما از سوی دیگر، ارتقاء شغلی استاد را به این امتیاز وصل کردیم. در وزارت علوم با سیاست کلی تری مواجه می شویم که حرف از توسعه و رشد علم می زند. این سیاست می تواند اسباب بداخلاقی علمی را فراهم کند. البته نباید فراموش کنیم، اساتیدی هستند که اعتبار خود را فدای دادن مقاله ای که از نظر آنها مقاله وزینی نیست، نمی کنند.

لزوم تغییر در رویکرد وزارت علوم

سجادی فر تأکید کرد: وزارت علوم باید در روش و رویکرد خود تغییر ایجاد کند. این تغییر به سادگی انجام شدنی نیست. وزارت علوم با حجم وسیعی از توسعه های کمی مواجه است و حتی اگر بخواهد هم نمی تواند به سادگی به توسعه کیفی بیاندیشد. توسعه کمی را ترویج کرده ایم، اما برای توسعه کیفی که کاری بسیار زمان بر و دشوار است، به برنامه ریزی، آموزش و تحمل نیاز داریم.

معاون آموزشی و تحصیلات تکمیلی دانشگاه علم و فرهنگ گفت: وزارت علوم مسیر دشواری در پیش دارد. وزارتخانه ای که با تحولات سیاسی دچار نوسان نشود، تازه می تواند فکر کند، طرح بدهد، سیاست گذاری داشته و آرام آرام به سمت توسعه کیفی حرکت کند.

تمام توان وزارت علوم صرف سیاست گذاری شود

سجادی فر تأکید کرد: وقتی به شیوه تولید انبوه مقاله عادت کرده ایم، نمی توانیم براحتی آن را تغییر دهیم. این کار مستلزم کار فرهنگی همزمان است؛ نگاه ما به علم باید عوض شود تا به خودمان اجازه ندهیم که دست به تقلب علمی بزنیم.

وی افزود: یکی از موانعی که مسیر سیاست گذاری را بشدت سد می کند، تعدد نهادهای تصمیم گیر و سیاست گذار در حوزه علم - مانند معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری یا شورای عالی انقلاب فرهنگی - است. خوب بودن تعدد این نهادها زمانی است که هرکدام در جای درست خود قرار گرفته باشند. بیشتر انرژی وزارت علوم صرف کارهای جزئی می شود که توسط دانشگاه ها قابل انجام هستند؛ این کارها باید برون سپاری شوند. وزارت علوم باید همه توان خود را برای سیاست گذاری صرف کند. این یک چرخه است، یعنی باید ابتدا سیاست ها ارزیابی شوند و سپس متناسب با نتایج ارزیابی و باتوجه به روندها، سیاست های جدید طراحی شوند.

معاون پژوهشی اسبق مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور بیان داشت: مشکل دیگر ما نداشتن داده است. اساسا برای مدیریت دانش (knowledge management) تربیت نشده ایم. در مدیریت دانش، اولین اقدام، تهیه و ثبت داده از کارهایی است که انجام داده ایم.

سجادی فر گفت: در دنیا از مدل های تصمیم گیری برای سیاست گذاری استفاده می کنند. این مدل ها کمی و کیفی هستند و ابزارهایی برای تحلیل آنها وجود دارد. قبل از اینکه سیاست ها را اجرا کنید، می توانید آنها را ارزیابی و تبعات احتمالی را بررسی کنید. در ایران از این ابزارهای تحلیلی به دو دلیل استفاده نمی کنیم: اعتقاد در بین سیاست گذاران برای استفاده از این ابزار تحلیلی بسیار کم است و به تبع آن، داده های مورد نیاز نیز بوجود نیامده است.

معاون آموزشی و تحصیلات تکمیلی دانشگاه علم و فرهنگ تأکید کرد: این کار اگرچه دشوار به نظر می رسد، اما شدنی است و کلید اصلی حل این مسأله، تصمیم گیری از سوی نهادهای بالاتر از جمله مجلس درخصوص تعدد نهادهای سیاست گذار (در حوزه علم) است.